27-30 Kasım’ta Papa 14. Leo Hıristiyanlığın temellerinin atıldığı İznik Konsili’ne geliyor. Neden önemli? Araştırmacı-Yazar Erol Mütercimler’e sordum.
HIRİSTİYANLIK TARİHİNDE ÇOK ÖNEMLİ: İznik Konsili’nin Hıristiyanlık tarihindeki önemi tartışma götürmez bir niteliktedir. Söz konusu konsil, daha önce var olan ve Hıristiyan toplumları tarafından müsamahayla karşılanan çeşitli Hıristiyanlık yorumlarının tektipleştirildiği, farklılıkların din dışı ilan edildiği milli kilise ve imparatorluk kiliselerinin de başlangıcı sayılmaktadır. 1. İznik Konsili’nin öncelikli olarak siyasi amaçla toplanmış olduğunu söylemek olasıdır. Bu konsil, aynı zamanda kilise-devlet ilişkisinin ilk somut örneğini de teşkil edecektir. Çünkü konsillerin toplanması ile Roma senatosunun toplanması, teşkil ve karar alma süreçleri aynıdır. 1. İznik Konsili’nin ikinci nedeni, Hıristiyanların Paskalya bayramının kutlanmasında ortak bir tarihte uzlaşmalarını sağlamaktır.
MESELELERİN ÇÖZÜLDÜĞÜ YER: İznik Konsili, Hıristiyanlıkta kiliseye bağlı bütün piskoposların katılımıyla düzenlenen, önemli dini konuların tartışılıp karara bağlandığı genel (ekümenik) konsillerin ilki olup, İmparator 1. Konstantin’in daveti üzerine 325 yılında İznik’te gerçekleştirilmiştir. Konsil, Katolik Hıristiyan literatüründe dini meseleleri tartışıp çözmek üzere bir araya gelen yüksek düzeydeki din adamları kuruluna verilen addır. İkinci İznik Konsili, 787’de toplanmıştır. 1. Konsil’e 318 piskopos katılmış, Kurtuba piskoposu yönetmiş,
SAPKIN SAYILAN GÖRÜŞ: Birinci neden; İskenderiye Başrahibi Arius, 318 tarihinde, Yeni Eflatuncu felsefenin de etkisiyle geliştirdiği aşkın tanrı anlayışını resmen açıklamıştır. Arius’un bu anlayışına göre Tanrı birdir, varlığı kendinden doğurulmamış, ezeli ve ebedi, irade, ilim, gaye, hikmet ve kelam sahibi olan bir varlıktır ve başka varlıklar tarafından kavranamaz. O, ezelden beri baba değildir, kendi iradesiyle oğulu (İsa) yoktan yaratmakla sonradan baba olmuş, diğer varlıkları da sonradan yaratmıştır. Arius’a göre İsa Mesih Tanrı’ya en yakın olan, ama Tanrı olmayan bir varlıktı. İsa Mesih ilk yaratılan varlıktı ve evrenden önce yaratılmıştı. İznik Konsili’nde bu görüş sapkın olarak kabul edilmiş ve İsa Mesih’in kimliğiyle ilgili bilgiler son bulmuştur.
İSA’NIN KİMLİĞİ TARTIŞILDI: “Üçlü Birlik” kavramı İznik Konsili’nde biçimlendi. Burada İsa Mesih’in kimliği üzerine tartışıldı. Kilisenin bölünmesi tehlikesi ortadan kaldırıldı.
HANGİ ŞAPKASIYLA GELİYOR? Papa 6. Paul geldi, İstanbul’da Ayasofya’da diz çökerek dua etmek istedi. Dışişleri Bakanı İhsan Sabri Çağlayangil, “Burası bir müzedir, burada dua edilemez” diye engelledi. Bunu yapsaydı Ayasofya müze olmasına rağmen kiliseye dönüşecekti. Papa 16. Benedictus da Türkiye’ye geldi. Papa, 1 milyardan fazla insana Tanrı’nın adıyla hükmediyor. İki şapkası var. Biri Katolik âleminin ruhani liderliği, diğeri de Vatikan Devleti’nin devlet başkanlığıdır. Hangi şapkasıyla geliyor buraya?
Erol Mütercimler, İslam kaynaklarının Kitab-ı Mukaddes’in İznik Konsili’nde teşkil edildiğini yazdıklarına dikkat çekiyor. Papa 14. Leo’nun İznik ziyareti epey tartışılacak gibi. Sadece sembolik bir ziyaret mi, yoksa ‘dahası var mı’, tartışmayı sürdüreceğiz.
