Bütün dünyanın Büyük Petro diye andığı Rus Çarı I. Petro’ya (1672-1725) bizim Deli Petro dememizin sebebini hiç düşündünüz mü?

Türk toplumunda kıl-tüy işleri her zaman önemli olmuştur. Örneğin Osmanlı döneminde bile kadınlar, güzellik ve temizlik için ağda veya benzeri karışımlar kullanarak istenmeyen tüylerinden kurtulurdu. Bu, toplumda önemli bir şeydi.

Erkekler içinse sakal önemli bir simgeydi. Osmanlı toplumunda sakal ve bıyık yalnızca yüz kılları değil, bir kimlik, bir aidiyet ve hatta bir güç göstergesiydi. Sakal, peygamber geleneğine dayandırılarak dindarlığın ve olgunluğun sembolü sayılırdı. Özellikle toplumda önemli kişiler için sakal, saygınlık ve otoritenin bir parçasıydı. Bıyık ise daha çok yiğitliğin, cesaretin ve erkekliğin işaretiydi.

Rus Çarı Petro ise geleneksel uzun sakal ve bıyıkları eski dünyanın işareti olarak gördüğü için yüzlerin temiz traşlı olması gerektiğine dair kanun çıkardı. Doğu tarzı uzun ve sarkan bıyık yasaklandı. Bıyıklar kısa ve düzgün traşlı olduğu sürece kalabilirdi ama sakalını korumak isteyenler vergi ödemek zorundaydı. Bu kanunlar, saç, sakal ve bıyığı sosyal statü olarak kabul eden Osmanlı toplumunda ancak bir delinin yapabileceği bir şey olarak görüldü ve Rus Çarına Deli Petro lakabı takıldı.

Bizde “deli” diye anılsa da dünyanın geri kalanında Büyük Petro olarak tanınmasının nedeni, ülkesinde köklü reformlar yapmasıdır. Eğitimde büyük adımlar attı. Soylu çocuklara matematik ve geometri öğrenmeyi zorunlu kıldı. Batı tarzı üniversitelerin ve teknik okulların temelini attı.
Bilim insanlarını Avrupa’dan davet ederek akademiler kurdu. Özellikle yönetici sınıf için eğitimi mecbur hale getirdi. Yalnızca eğitim değil, devlet yönetiminden kilisenin işleyişine kadar her alanda reform yaptı. Dini okulları devlet kontrolüne aldı, kilisenin eğitim üzerindeki tekeline son verip kiliseyi devlete bağlı bir kurum haline getirdi. Manastır ve rahip sayısını kısıtladı. Orduyu ve donanmayı modernleştirdi. Yani Petro, Rusya’yı sadece yönetmedi, onu baştan aşağı yeniden kurdu. Bu yüzden Batı dünyası onu modern Rusya’nın kurucusu ve büyük bir hükümdar olarak gördü.

Şimdi siz karar verin, Büyük Petro mu, Deli Petro mu?

Herkes psikolog

Eskiden ne olduğunu bile bilmediğimiz birçok kavram artık sosyal medya sayesinde hayatımızın bir parçası olmuş durumda. Özellikle psikoloji konusunda... Artık neredeyse herkes “alaylı psikoloğum” diyebilecek kadar ahkam kesiyor. Oysa büyük bir kavram karmaşası içindeyiz.

Herkes narsist, narsist olmayan sosyopat veya psikopat. Neredeyse yanımızdaki her insanı bu etiketlerden biriyle tanımlar olduk. Oysa bu kavramların her biri bilimsel açıdan son derece farklı. Özellikle “narsist” terimi son zamanlarda en sık kullanılanlardan biri.

Gerçek anlamına bakarsak narsisizm, özünde kişinin kendine aşırı hayranlığı ve başkalarının varlığını, duygularını yok saymasıdır. Narsist kişi, sürekli olarak takdir ve onay bekler, eleştiriye tahammül edemez. İlişkilerinde çoğu zaman karşısındakini kendi çıkarına göre kullanır. Başkasının acısını ya da duygusunu önemsemez ve hissetmez; çünkü onun için tek gerçek, kendi varlığı ve kendi çıkarıdır. Narsistler yaptıklarından utanmazlar çünkü utanmak önce kendi hatasını kabullenmeyi gerektirir. Onlar ise her koşulda suçu karşı tarafa yükler. Bir narsistin karşısındakini gerçekten seveceğini ummak, hiç gelmeyecek bir otobüsü beklemek gibidir.

Bugün herkes sosyal medyada gördüklerinden, okuyup duyduklarından yola çıkarak karşısındaki kişiye narsist teşhisi koyuyor. Oysa her bencil davranış, her egosu yüksek insan narsist değildir. İnsan doğası gereği zaman zaman bencil olabilir; ama narsisizm, kişilik düzeyinde yerleşmiş, süreklilik gösteren bir davranış biçimidir. Bu yüzden her öfke patlamasını sosyopati, her zorbalığı psikopatlık ya da her bencilliği narsisizm olarak adlandırmak gerçeği yansıtmaz.

Günümüzde kavramların bu kadar kolay tüketilir hale gelmesi, hayatı anlamlandırma biçimimizi de yüzeyselleştiriyor. Birkaç sosyal medya videosu izleyerek insanları etiketlere hapsetmek kolay; ama psikoloji önemli bir bilim dalıdır ve gerçek teşhisi yalnızca uzmanlar koyabilir.