İsim şehir -2-
Şimdi de Ukrayna savaşından biraz nefes almak için eğlenceli bir isim serüvenine çıkalım mı?
★★★
Anne babalar çocuklarına pek rastlanılmayan isimler koymak için yarıştalar.
Tüm yaşam boyunca “farklı” olabilmek için girişilen amansız yarışta, daha ilk günden avantaj sağlayabilmek için, akla hayale gelmeyen isimleri çocuklarına veriyorlar.
Bazıları ise yaratıcı...
Mesela Okan Bayülgen ile Şirin Ediger...
Yıllar önce doğan çocuklarına “İstanbul” ismini verdiler.
Onu türkücü Hüseyin Turan izlemişti.
O da dünyaya merhaba diyen bebeğine “İzmir” adını koymuştu.
★★★
Peki, eskiden nasıldı? Anne babalar neye göre çocuklarına isim veriyorlardı? TV dizileri olmadığına göre hangi romanlardan veya siyasi kişilerden etkilenip çocuklarına ad koyuyorlardı?
Ünlü vatan şairi Namık Kemal’le başlayayım.
Namık Kemal birçok çocuğun isim babasıydı. Onunla beraber Kemal ismi furya halini aldı.
Oğlu Ali Ekrem Bolayır ise doğan çocuğuna babasının bir romanının ismini koydu: Cezmi!
★★★
Ailenizde bir Veysel varsa... Mutlaka büyük dedelerinizden biri Yemen’de şehit düşmüş veya gazi dönmüştür.
Veysel Karani’den hareketle pek çok çocuğa Veysel ismi verildi.
1908’den itibaren Enver rüzgarı esmeye başladı.
Hele 1913’te Edirne’nin geri alınmasıyla neredeyse doğan her üç çocuktan birine Enver ismi konuldu. Bugün orta yaştaki Enverlerin birçoğu dedesinin ismini taşır ve o da Enver Paşa’nın hürriyet kahramanlığı yıllarının etkisiyle verilen isimlerdir.
Sadece Türkiye’de mi?
Değil...
Mısır’ın ünlü Cumhurbaşkanı Enver Sedat’ın da, Arnavutluk’un komünist lideri Enver Hoca’nın da isim babası Enver Paşa’dır.
Arnavutların demir Leblebisi Enver Hoca tam da Enverlerin, Niyazilerin dağa çıktığı bir tarihte dünyaya gelmişti: 1908!
Hepsinin babaları Enver Paşa’ya hayrandı.
Tıpkı bilim ve düşünce insanımız Niyazi Berkes’in babasının Niyazi ve Enver hayranı olması gibi...
Niyazi Berkes’in diğer kardeşinin adı Enver Berkes’ti.
Irak’ın devrik lideri Cemal Abdül-Nasır’ın da isim babası İttihat Terakki Troykası’nın üçüncü adamı Cemal Paşa’dır. Cemal Paşa, Irak’tayken onun etkisinde kalan aileler onlarca Arap çocuğa Cemal ismini verdiler.
Arap dünyası için ilginç birkaç notu da eklemeyi unutmayalım. Marksist lider Mahir Çayan 1970’lerden sonra birçok çocuğa isim babalığı yaptı. 1971’den sonra Türkiye’de ve Arap coğrafyasında doğan pek çok çocuğa Mahir ismi verildi.
Bu arada Mahir Çayan’ın ailesindeki durumda da ilginçtir.
Babasının adı Abdülaziz, amcası Enver’dir.
★★★
68 eylemcilerinin isimleri neredeyse bir kuşağa isim babalığı yaptı. Ulaşlar, Sinanlar, Taylanlar... Örneğin Nurhak Dağı’nda öldürülen Sinan Cemgil oğluna birkaç yıl önce öldürülen Taylan Özgür’ün adını koymuştu.
Özgür ve Barış ismi 1970’lerde adeta patlama yaptı.
Ulaş, Devrim, Eylem isimleri de onu takip etti.
★★★
Ama daha merkeze yakın sayılan solcuların ise 70’lerde iki favori ismi oldu: Ecevit ve Rahşan.
Rahşan ve Bülent Ecevit çifti, esen Karaoğlan rüzgarıyla birçok çocuğun ismine esin kaynağı oldular.
Bugün Rahşan ismini taşıyan kızların hemen hemen tamamı 1970 sonrasında dünyaya gelmişlerdir. Ecevitler de öyle.
Acaba 1974 doğumlu kaç erkek çocuğuna Barış ismi kondu? Ecevit’in Kıbrıs Barış Harekatı esin vermiş olmasın...
★★★
Siyasi bir aksiyonere öykünerek isim koymak hoş bir gelenektir, ama lider henüz hayattaysa ve yollarınız bir gün ayrı düşerse... Durum o zaman biraz karışır.
Ama en ilginç durum şair İsmet Özel’dedir.
Sökeli bir polis memurunun oğlu olan İsmet Özel için Ece Ayhan “O Cumhuriyet’ten yaralı” demişti. Cumhuriyet’le olan meselesini bir türlü çözemeyen İsmet Özel’in ismi Cumhuriyet’in kurucusu İsmet Paşa’dan dolayı İsmet’ti. Babası İsmet Paşa hayranıydı ve oğluna Milli Şef’in adını vermişti.
1940’lı yıllarda İsmet furyası vardı, ama işin ilginç yanı ağırlıklı olarak kızlara İsmet adı veriliyordu.
★★★
1950’ler ise Adnan yıllarıdır. Adnan Menderes’e duyulan sempati birçok çocuğa Adnan ismini verdirmişti. Özellikle Yassıada’dan sonra pek çok kişi tepki olarak çocuğuna Adnan ismini koydu.
Adnan Menderes’in amansız muhalifi Osman Bölükbaşı ise yeni doğan oğlunu kundaktayken bırakıp cezaevine giderken kulağına adını söyledi.
“Oğlum senin adını Deniz koydum. Bu memlekette pislik o kadar çok ki, ancak deniz onları süpürür. Hadi göreyim seni!”
★★★
Yazıyı eğlenceli bir soru ile bitireyim.
Yediden yetmişe hepimizin sevdiği... Fıkralarına güldüğümüz Nasreddin Hoca’nın ismini neden kimse çocuğuna koymadı.
Siz hiç Nasreddin isimli birini duydunuz mu?
