Yeni teklif Millet İttifakı’nı parçalar mı?..
Beklenen oldu. Cumhur İttifakı’nın büyük ortağı (AKP) ile küçük ortağı (MHP) el ele verip hazırladıkları seçim kanununda değişikleri öngören teklifi yine el ele Meclis’te düzenledikleri basın toplantısıyla dün ilan ettiler. Aynı zamanda teklif TBMM Başkanlığı’na da sunuldu. Yani düğmeye basılmış oldu.
Cumhur İttifakı’nın değişiklik teklifi duyulur duyulmaz da tartışmalar başladı. Seçime katılabilmek için partilerin grup kurma şartının kaldırılmasından il ve ilçe seçim kurullarının kurulmasında yapılan değişiklikler kadar aslında bilinmeyenler yoktu teklifte... Seçim barajının yüzde 7’e düşürüleceği de malumun ilanıydı. Ancak çok kritik bir yere kafam takıldı; ittifaklar için de yüzde 7 seçim barajı şartı getirilmesine... Teklifteki teknik ayrıntılara sizleri boğmadan, AKP Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı’nın açıklaması ile yineleyelim:
“Teklifin birinci maddesinde ülke seçim barajının 7’ye indirilmesini teklif ediyoruz. İkinci madde ile ittifakın aldığı oy toplamı, ülke barajını geçtiği takdirde seçim bölgelerinde milletvekili hesabı ve dağılımı ittifaktaki her partinin oy sayısı dikkate alınarak bu maddenin 3. fıkrasına göre yapılır. Bunu öneriyoruz.”
★ ★ ★
Aklıma gelen ilk sorular şöyle oldu:
-Acaba bu altılı masa halini alan Millet İttifakı’nı parçalama operasyonu mu?.
- Bu yasa teklifinin kabulünün ardından yeni ittifaklar ortaya çıkar mı?.
-Artık oyların milletvekili sayısı hesaplanırken o seçim bölgesinde en fazla oy alan partinin hesabına yazılmasının kaldırılması en çok kime zarar verir?..
Teklif daha çok sıcak. İlk anda oluşan tepkilere de bakılırsa epey bir tartışılacak. Siyasetin tecrübeli ismi, AKP eski İstanbul Milletvekili Emin Şirin’i aradım. “Siyasetin aylardır beklediği seçim kanunu teklifi ortaya çıktı. 13 maddelik ve gerekçeleri ile beraber bu 10 sayfalık teklifin önemli tarafı seçim barajının yüzde 7’ye düşürülmesi, bu barajın ittifaklar içinde geçerli olması ve ittifak içindeki partiler için bir baraj getirilmiş olması” diyen Emin Şirin, şöyle devam etti:
“AK Parti seçim kanunun böyle olmasını mı isterdi? Bilemem. Bu teklif daha ziyade MHP’nin arzu ettiği bir teklif olarak görünüyor.”
Araya girip “neden” diye sordum Emin Şirin’e. Şu cevabı aldım:
“ AK Parti halen koruduğu birinci parti durumundan istifade etmek için Turgut Özal’ın 1987’de uyguladığı ve daraltılmış bölgeye benzeyen bir seçim kanununu tercih ederdi. Anlaşılan, MHP ile bu konuda bir mutabakat sağlanamamış.”
“Bu yeni yasa yürürlüğe girdiğinde ne olur?” sorusuna da şöyle cevap verdi Emin Şirin:
“Bu kanun genel kurulda görüşülürken önergelerle değiştirilmez bu haliyle çıkarsa oy oranı düşük partilerin yani, DEVA, Gelecek, DP, Yeniden Refah ve Memleket Partisi’nin elini güçlendirir, pazarlık güçleri artar. Pazarlıkların nasıl sonuçlanacağını şimdiden görmek kabil değil. Ama sanki özellikle Parlamenter sisteme dönüldüğünde koalisyonlar söz konusu olacaksa başta Ahmet Davutoğlu ve Ali Babacan’ın ayrı bir ittifak düşünmeleri ve seçim sonrası gerek Millet İttifakı gerek Cumhur İttifakı ile koalisyon yapabilme imkanını ellerinde tutması düşünülebilinir.”
Emin Şirin, teklifi Millet İttifakı’nın parçalama hamlesi olarak görüyor mu?. Cevap şöyle geldi:
“ Öyle de düşünebiliriz. Zaten yukarıda anlattıklarım böyle bir ihtimali gösteriyor.”
★ ★ ★
Emin Şirin, değerlendirmesini şöyle tamamladı:
“Bu teklif, tamamen Parlamento seçimi ile alakalı, Cumhurbaşkanı seçimi ile ilgisi yok. Unutmayalım ki, Türkiye’nin bütün problemlerine çareyi demokrasi içinde aramalıyız. Bunun da çaresi, kazasız belasız, hilesiz hurdasız bir seçim yapabilmektedir. Muhalefet partileri de şimdiden oturup düşünsünler. Madem Parlamenter rejime dönmek istiyorlar, bunun çaresi Parlamentoda asgari 360 sandalyeye sahip olmak. Bu sandalye sayısına nasıl bir ittifak düzeni ile gelebilirler; oturup hesaplarını iyi yapsınlar, pek tabi, devamlı vurguluyoruz, her şeyden önce yapmaları gereken işbirliği seçim ve sandık güvenliği konusunda olmalı.”
★ ★ ★
Teklifle, ittifakı oluşturan partilerin çıkaracağı milletvekili sayısı, seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı esas alınarak, D’Hondt uygulamasıyla belirlenecek. Tekrar edeyim; artık oy hesaplaması kaldırılıyor.
Bu inceliğin (!) altında ne var?.. AREA Araştırma Başkanı Murat Karan’a sordum. Karan, tekli için “Çok akıllıca hesap kitap yapılmış“ değerlendirmesi ile sözlerine başladı. Murat Karan, yeni seçim kanunun yürürlüğe girmesinden en çok CHP’nin zararlı çıkacağını düşünüyor. Karan, şunları söyledi:
“Eski sistem devam etseydi, bu şekilde Millet İttifakı altılı ittifaka dönüşürse bu CHP’nin büyük avantajına olurdu. Çünkü artık oylar, küçük partilerin oyları CHP’nin hanesine yazılırdı. Aslında bu sistem ile ülke barajı kalktı. Her parti kendi gücüne göre milletvekili çıkarabilecek, ittifak kurduğu partinin avantajını kullanamayacak. Yani, ülke barajı yok, her parti kendi gücünce D’Hondt sistemine göre oy çıkaracak. Bu yeni teklifle, Deva, Gelecek gibi diğer partilerin hiç milletvekili çıkaramayacakları muhafazakar bölgelerde CHP milletvekili çıkaracaktı, onun önüne geçtiler.”
Murat Karan, değerlendirmesine şu somut örnekleri verdi:
“2018 seçiminde artık oyların hesaplanması ile CHP 13, İYİ Parti 6 milletvekili fazla çıkardı. Bu yeni getirdikleri kanun 2018 de uygulansaydı 19 milletvekili Cumhur İttifakı’nın olurdu. Bir de yerel ölçekte bir örnek verelim; 2018’de Elazığ’da CHP yüzde 10,7, İYİ Parti yüzde 7,7 oy aldı. AKP’nin oy oranı ise yüzde 54,6 idi. Artık oyların da hesaplanması ile Elazığ’da CHP 1, AKP 4 milletvekili çıkardı. Getirdikleri sistem 2018 de uygulansa idi Elazığ’dan CHP milletvekili çıkaramıyordu.”
Murat Karan’ın final cümlesi ise şöyle oldu; “Takım oyunu bitti. Bireysel oy konuşur. Skor tabelasına en yüksek oyu yazdırmak partilerin artık tek hedefi.”
★ ★ ★
Ulu Tanrı, tüm şehitlerimizle birlikte Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal ATATÜRK ve onun kahraman silah arkadaşlarına rahmet etsin. Nur içinde yatsınlar. Mekanları cennet olsun.
