Kız çocuklarının eğitim serüveni
2.Mahmut, 3. Selim, Sultan Abdülaziz ve Sultan 2. Abdülhamid...
İnişli çıkışlı da olsa aydınlanma serüvenimizin Cumhuriyet öncesi öncü isimleri sayılırlar.
Eğitimden sanata pek çok alanda modernleşmenin ilk adımları 2. Mahmut’la başlamıştır.
★★★
Mesela...
Kız çocuklarına eğitim zorunluluğu ne zaman getirildi?
1869 yılında yayınlanan Eğitim Genel Yönetmeliği’ne (Maarif-i Umumiye Nizamnamesi) göre kız çocuklarının ilkokula devam mecburiyeti kondu. Okula gelmekten kaçınan öğrencilerin anne babasına köy muhtarı veya ihtiyar heyeti müdahale edebilecekti.
Kız çocukları için okula başlama yaşı 6, bitirme yaşı ise 10’du.
★★★
Kız mekteplerinin okul müfredatı erkek okullarıyla hemen hemen aynıydı.
Usul-i Cedide Vechile Elifba, Kur’anı Kerim, Tecvid, Ahlaka Müteallik Rasail, İlmihal, Yazı Talimi, Fenni Hesab, Tarihi Osmani ve Coğrafya.
İlk öğretim böyle...
Peki ya orta öğretim?
Aynı yönetmelik orta eğitimi de düzenliyordu.
Sultan Abdülaziz büyük şehirlerin her birinde birer kız rüşdiye (ortaokulu) mektebi açılması zorunlu kıldı. Öncelik İstanbul’a verildi.
Hemen ardından taşra kentlerinde de okullar açılmaya başlandı.
Kız ortaokullarında erkek bölümlerine ilaveten biçki dikiş ve müzik eğitimi de konmuştu. Ayrıca Kıraat-ı Türkiye, Sülüs Hattı ve Hıyyatiyye dersleri de vardı.
★★★
Abdülaziz’in intihar mı suikast mi belli olmayan bir şekilde indirilmesinin ardından kısa bir süre sonra tahta geçen Sultan 2. Abdülhamid, eğitim reformlarına devam etti.
İktidarının ilk yılında sadece İstanbul’daki kız Rüşdiye’lerinin sayısını 9’a çıkarttı. İstanbul dışında Selanik, Yenişehir ve Hanya’da da birer kız okulu açıldı.
1892’de ilk ve orta dereceli kız okulları “merkez rüşdiye”si adı altında birleştirildi. Bu okullardan mezun olan kızlar ise kız öğretmen okullarına devam edebiliyorlardı.
İlk eğitimde kız-erkek karışık tedrisat yine 2. Abdülhamid zamanında gelen yeniliklerdendi.
★★★
2.Abdülhamid’in iktidarının son yıllarında sadece erkek çocuklarının okuduğu ilk öğretim okulunun öğrenci sayısı 3388...
Sadece kızların eğitim aldığı okuldaki öğrenci sayısı ise 303 olmuştu.
Kız erkek birlikte eğitim yapılan okullardaki öğrenci sayısı ise daha fazlaydı.
3750.
★★★
Peki bu denli yaygın bir eğitim hamlesine yetecek kadar kadın öğretmen var mıydı?
Çünkü özellikle el sanatları ile ilgili derslerde çok sayıda kadın öğretmene ihtiyaç vardı. İmparatorluk sınırları içerindeki tek öğretmen okulu olarak bulunan Darülmuallimat’ın bu ihtiyaca cevap vermesi düşünülemezdi.
Ancak reformcu bürokrat Abdüllatif Suphi Paşa’nın geri adım atmaya niyeti yoktu. Taşra kız rüşdiyelerinde esas işi öğretmenlik olmayan bürokrat ve subay eşlerini bu okullarda öğretmen olarak görevlendirdi.
Elbette öğretmenlik formasyonuna sahip olmayan bu kişilerin verdiği eğitimde çeşitli sıkıntılar yaşanıyordu. Ancak önemli olan kız çocuklarının okula başlatılmasıydı.
Misyoner okullarının Anadolu’da giderek yaygınlaşmasıyla birlikte buradan mezun olan gayrimüslim kadınlar da Müslüman çocukların eğitimine katkı verdiler.
★★★
Müslimi Gayrimüslimi okumuşu okumamışı el ele vermiş tam bir eğitim taarruzu başlamıştı.
★★★
Öğretmen yetiştiren tek kurum olan Darülmuallimat’ın müfredatı nasıldı?
Şu dersler vardı.
Mebadi Ulum-i Diniyye, Hesab ve Defter Tutmak Usulü, Resim, Müzik, Lisan-ı Osman-i ve İnşa ve Her cemaatin kendi lisanı.
Şimdi buraya dikkat ediniz lütfen.
Her cemaat kendi lisanını da öğrenebilecekti.
Ama temel eğitim Osmanlıca olacaktı.
★★★
İlk önce açılan ebe okullarını bir tarafa bırakacak olursak öğretmen okulları kızların eğitim hayatına dahil olmaları ve kamusal alanda ilk defa yetkin bir meslek sahibi olmaları için açılmış eğitim kurumları oldular.
★★★
Abdülaziz ile başlayan ve Abdülhamid’le devam eden kız çocuklarının eğitimi hamlesi Cumhuriyet’le birlikte şaha kalktı.
İlkokuldan üniversiteye kadar eğitimin her alanında yerlerini alan modern Türkiye’nin kızları ayrıca el işi nakış gibi alanlarda da varlıklarını ispatladılar.
★★★
Evet... 150 yıllık eğitim seferberliğimizin kilometre taşları işte böyle...
★★★
Ama... İnsan düşünmeden edemiyor.
Şeyhleri Mahmut Ustaosmanoğlu’nu ahirete uğurlayan İsmailağacılar...
Kız çocuklarının eğitimine hayır derken...
Hep hayır dua ile andıkları Sultan Abdülhamid’in açtığı kız mekteplerini biliyorlar mıdır?
